08/07/2003 TERCÜMAN GAZETESİ NAZLI ILICAK KÖŞE YAZISI
YOLSUZLUK KOMİSYONU TAM GAZ
Cumhur Ersümer'in Yolsuzlukları Araştırma Komisyonu'ndaki ifadelerini dikkatle okudum. Komisyon üyeleri, formül değişikliğini, bunun sebeblerini kendisine sormuşlar, hep kaçamak cevaplar vermiş. 
Soru: 1996 yılında bir yıllık gaz alımı için bir anlaşma yapılıyor ve bir formül benimseniyor. 18.2.1998 tarihli ek mektupla, Turusgaz kanalıyla gelen doğalgazın formülü değiştiriliyor. 
Cumhur Ersümer: Değiştirilmemesi lâzım. 
Soru: Ama değiştirilmiş.
Cumhur Ersümer: Değiştirilmemesi lâzım.
Soru: Formül değişikliği ile Turusgaz'a 5 yıl içinde ödenen fark 380 milyon dolar. Böyle bir imza atılmaması lâzım diyorsunuz. Bu konuda ne diyeceksiniz?
Cumhur Ersümer: Yani formül değişikliği tarzında bir anlaşma mı yapılmış?
Soru: Tabiî... Yeni formüle göre bir anlaşma yapılmış.
Cumhur Ersümer: Daha önce bağıtlanmış olan bir sözleşmenin formülü, bugün o şekilde yazılacak, yarın öbür gün farklı yazılacak. Bunlar sık sık değişen bir şey midir yani?
Ersümer'in imzası
Komisyon'da uzman olarak çalışan Bahattin Kaymaz, Cumhur Ersümer'e açıklamada bulunuyor: "Başlangıçta formül bilerek ya da bilmeyerek yanlış yazılıyor. Hem Turusgaz - Gazexport anlaşmasında, hem Turusgaz ile Botaş arasındaki anlaşmada, hem de Mavi Akım'da aynı formül yer alıyor. Fakat daha sonra, Turusgaz'la yapılan anlaşmadaki formül 1998 yılında düzeltiliyor. Ancak, Mavi Akım'da gene eski formül kalıyor. Mavi Akım kanalıyla doğalgaz gelip de, para ödeneceği vakit, Ruslar formülün yanlış olduğunu ileri sürüyorlar. Şimdi size şunu soruyoruz: Turusgaz kanalıyla aldığımız 8 milyar metreküpün formülü değiştirilerek, Botaş'ın 380 milyon dolar daha fazla para ödemesinin altına nasıl imza atıldı?"
Cumhur Ersümer: Nasıl atıldı? Atılmaması lâzım.
Bahattin Kaymaz: Efendim atılmış. Biz de onu soruyoruz..
Görüldüğü gibi Cumhur Ersümer, Turusgaz formülünü değiştiren mukavelede kendi imzası bulunmasına rağmen, "Kim atmış, neden atmış, nasıl atmış" gibi sorularla Komisyonu oyalıyor. 
Yanlış formül
Söz Mavi Akım'a da geliyor. Bahattin Kaymaz, Turusgaz'a yanlış formül yazıldığını şöyle açıklıyor: "Siz de takdir edersiniz ki, petrol fiyatları arttıkça, gaz fiyatları da beraber artmalı düşüncesi ile formül yazılmıştır. Turusgaz anlaşmasındaki ilk formülde ise, petrol fiyatları arttığında, gaz fiyatları geriye düşüyor. Formülün ana işleyişi bakımından böyle bir mantık doğru değil. Rusya buna dayanarak, 'Bu formül yanlış, çünkü biri artarken öbürü düşmekte' iddiasını ortaya atıyor. Neden her 3 anlaşmada da yanlış formül yazıldı?"
Cumhur Ersümer: Anlaşmaları kim düzenlediyse ona soracaksınız.
Bahattin Kaymaz: Sizin döneminiz.
Ersümer: Benim dönemim de, yani yapmayın Allan aşkına...
Kaymaz: Siz imzaladınız demiyorum. Ama Mavi Akım'da 16 milyar metreküpün fiyatını belirleyen formülden habersiz miydiniz?
Ersümer: Bugün geçerli olan Mavi Akım formülü, Türkiye'nin lehinde değil mi? Rus tarafı değişsin istiyor. Değiştirmek veya değiştirmemek Türkiye'nin elinde değil mi?
Kaymaz: Tahkim denilen sözleşmede, iki taraf anlaşamadığı zaman gideceği bir hukuk sistemi var. 
Ersümer: İyi ya, şeriatın kestiği parmak kanamaz, nereye giderse oraya gidecek.
Kaymaz: Siz, "Bu gaz İran'ın bile gazından ucuzdur" demek için mi Mavi Akım formülünü yanlış yazdınız?
Ersümer: Bu sorunuz bana şey geliyor. Bir şey diyemiyorum.
Kaymaz: Mavi Akım 1997'de imzalandı. 6 yıl geçmesine rağmen hiç itiraz edilmedi formüle. Bunun altında imzası olan bürokrat tecrübeli biri. Nitekim Doğalgaz Daire Başkanı, daha sonra Genel Müdür olmuş Gökhan Yardım. 
Ersümer: Onu ben Genel Müdür yapmadım... 
Cumhur Ersümer, Mavi Akım'daki doğalgaz formülünün, ("FO1") Türkiye'nin lehine olduğunu belirtiyor ki, bunda haklı. Ama, petrol fiyatları ile paralellik sağlaması gerekirken, ters bir orantı kuran mevcut formülün nasıl oluyor da, hem Turusgaz'da, hem de Mavi Akım'da yer aldığını açıklayamıyor? "Mavi Akım'daki formülü değiştirmeyi kimse göze alamaz" derken, Turusgaz'da, Türkiye'yi 380 milyon dolar zarara sokan formül değişikliğinin, hem de kendi imzasıyla gerçekleştiğini açıklamıyor.
İhtiyaç fazlası
Zabıtlarda ilgi çekici başka konuşmalar da var.
En tartışılan konulardan biri, Cumhur Ersümer'in, Enerji Bakanı olduktan sonra, doğalgaz ihtiyacını fazla göstermesiydi. İşte bu hususa da Başkan Azmi Ateş temas ediyor:
Azmi Ateş: Botaş, Enerji Bakanlığı, DPT, Dünya Enerji Ajansı vs 2010 yılı için Türkiye'nin doğalgaz ihtiyacını 30 milyar metreküp olarak tesbit etmişlerdi. 2020 için ise, bu ihtiyaç 40 ilâ 45 milyar metreküp arasında değişiyordu. 15 Aralık 1997'de, Mavi Akım projesi imzalandıktan sonra, Enerji Bakanlığı, 2010 yılı doğalgaz tahmin talebini 55 milyar metreküpe, 2020 için 82 milyar metreküpe çıkardı. Bunun gerekçesini bize izah edebilir misiniz?
Cumhur Ersümer: Sayın Başkanım, sizin benden duymayı arzu ettiğiniz, kendi kafanızda düşündüğünüz.
Ateş: Hayır kafamda bir şey düşünmüş değilim.
Ersümer: Kendinizi ikna ettiğiniz bir şeyler var. Benim de onları tekrar etmemi istiyorsunuz.
Ateş: Hayır böyle bir dayatma içinde değilim.
Ersümer: Siz, Türkiye Cumhuriyeti devletinin, hükûmetlerarası bir anlaşmayı, bir bakanın kendi kafasına göre, kendi keyfine göre, kapının arkasına gidip imzaladığını mı sanıyorsunuz?
Halide İncekara: Bir ihtiyacı öngörüp, taahhüt yapıyor, altına imza atıyoruz. Ama, ihtiyacımızı yani tüketici kanallarını hayata geçiremiyoruz. 
Ersümer: Türkiye küçülmüş, bu yüzden doğalgaz fazlası oluşmuş. Ayrıca, üçüncü ülkelere fazla gazı satabilirsiniz.
Ateş: Mavi Akım anlaşması gereği, ek protokole konulan 4'üncü madde ile, üçüncü ülkelere satışı Rusya ile mutabakata, yani onun ruhsatına bağlamışsınız. 
Bu konuda, Ersümer hiçbir izahatta bulunmuyor. 
Gördüğünüz gibi sorular can alıcı, cevaplar kaçamak. Ersümer, bakalım bu işin altından nasıl kalkacak ?